Taariikh Kooban oo Ku Saabsan Suldaan Sulaymaan Al-Qaanuni
Hordhac
The Sultan of Sulaiman ibn Salim ibn Bayazid ibn Muhammad al-Fatihah
Suldaan Sulaymaan Al-Qaanuni, oo reer Galbeedku u yaqaannaan Suleiman the Magnificent (Sulaymaanka Weyn), wuxuu ahaa mid ka mid ah hoggaamiyeyaasha ugu saameynta badan taariikhda. Intii uu xukunka hayay (1520–1566) waxay ahay xiligii dahabiga ee Boqortooyada Cusmaaniyiinta, iyadoo ay gaartay heerkeedii ugu sarreeyay dhanka dhulka, dhaqanka, iyo maamulka. Doorkiisa ku aaddan sharciyeynta iyo horumarinta boqortooyada ayaa yuu ku kasbaday masabka Al-Qaanuni (“Dhiirrigeliyaha Sharciga”). Taariikhdani waxay ka hadlaysaa noloshiisa, guulihiisa, iyo dhaxalkiisa oo weli muuqda, iyadoo si qoto dheer u sharraxaysa sida uu ugu beddelay Boqortooyada Cusmaaniyiinta awood caalami ah.
Carruurnimadii iyo Kacaankii Xukunka
Sulaymaan wuxuu ku dhashay 6-dii Noofambar 1494 magaalada Trabzon ee (iminka ku taal dalka Turkiga), isagoo ah wiilka kaliya ee Suldaan Selim Wuxuu muujiyay garaad sare intuu Amiirka ka ahaa kafa iyo adrina, isagoo bartay cilmiga sayniska, suugaanta, iyo maaraynta dawliga. Xilalka uu ka soo qabtay waxa ka mid ahaa u magacabistii uu aabihii u magacabay Amiirnimada magaalooyinka kafa iyo adrina, intii uu da’ yarta ahaa ayuu diyaariyay hoggaaminta. Markii uu aabihiis dhintay 1520, Sulaymaan wuxuu xukunka qabsaday suldaan sulaymaanu qanuuni isaga oo ah hogaamiye bislaaday oo qibarsare ka haysta arimaha maaraynta iyo maamulka,
Guulihii Milatari ee baalkaniska iyo yurub
Sulaymaan wuxuu hormuud ka ahaa duullaan milatari oo Boqortooyada Cusmaaniyiinta u beddelay awood caalami ah oo aan la loodin karin. Intii uu xilka hayay, wuxuu ballaariyay xuduudaha boqortooyada, gaar ahaan:
Yurub: Wuxuu qabsaday magaalada Belgrad 1521, wuxuuna ciidankiisa ku garaacay Boqortooyadii Hungary dagaalkii Mohács 1526. Ciidankiisu waxay gaareen albaabada magaalada Vienna ee Ostaria 1529, inkastoo duulaankii halkaas lagu joojiyay.
Badda Minatarenianka iyo Waqooyiga Afrika: Qabsashada Rhodes (1522) iyo qaybaha Algeria waxay xoojisay awoodda badda ee Cusmaaniyiinta. Ciidanka badda Cusmaaniyiinta oo uu hoggaaminayay Admiral Hayreddin Barbarossa wuxuu dharbaaxo ku dhuftay dalalka reer Yurub sida Spain iyo magalada Venice dalka talyaniga .
Bariga Dhexe: Sulaymaan wuxuu guulo ka soo hoyay dagaallada ka dhanka ahaa boqortooyadii Safawiyiinta, isagoo qabsaday Baghdad (1534) iyo hubinta in Cusmaaniyiintu ka arrimayaan dhulka Mesopotamiya.
Guulahaasi waxay kordhiyeen xuduudaha Boqortooyada, waxayna xaqiijiyeen marinada ganacsiga iyo meesha istaraatiijiga ah ee ay ku lahayd arrimaha caalamiga ah.
Dib-u-habaynta Sharciga iyo Maamulka
Naaneyska Al-Qaanuni wuxuu ka tarjumayaa doorweynaa ee suldaan sulaymaan ku lahaa sharci dejinta iyo maamulka. Wuxuu mideeyay sharciyada kala duwan ee gobollada boqortooyada, isagoo ku saleynaya mabaadi’da Islaamka iyo dhaqamada deegaannada. Dib-u-habeyntaas waxay:
Kor u qaadday caddaaladda iyo sinnaanta muwaadiniinta boqortooyada. Waxay Yaraysay musuqmaasuqa
Fududaysay qaab-dhismeedka canshuuraha, taas oo faa’iido u ahayd dhaqaalaha dowladda iyo dadka rayidka ah.
Dib-u-habeyntaas sharci waxay aasaas u ahayd xasilloonida iyo horumarka boqortooyada qarniyo badan.
Horumarinta Dhaqanka iyo Dhismaha
Xilligii Sulaymaan wuxuu ahaa waqti barwaaqo dhaqan. Wuxuu ahaa taageere weyn oo suugaanta, farshaxanka, iyo gabayda. Isagu wuxuu gabayo ku tirin jiray magaca “Muhibbi,” taasoo qayb weyn ka noqotay dhaxalka suugaanta Cusmaaniyiinta.
Dhinaca dhismaha, wuxuu amray in la dhiso mashaariic waaweyn oo raad weyn ku reebay magaaladii Qusdaniiniya hadana loo yaqaan Istanbul. hoggaanka Mimar Sinan, oo ahaa injineerkii ugu weynaa waqtigaas, waxaa la dhisay masjidyo waaweyn sida Masjidka Süleymaniye ee Istanbul.
.jpeg) |
Nolosha Gaarka Ah iyo Arrimaha Qasriga
Nolosha gaarka ah ee Sulaymaan waxay saameyn weyn ku lahayd xukunkiisa. Guurkiisa Hürrem Sultan (Roxelana), oo ah gabadh asal ahaan ka soo jeeday adoomada, wuxuu jebiyay caadooyinkii hore ee Cusmaaniyiinta. Hürrem waxay la wareegtay saamayn weyn oo siyaasadeed, waxayna beddeshay doorka haweenka qasriga.
Xiriirka uu la lahaa ra’iisul wasaarihiisii ugu horreeyay, Pargalı Ibrahim Pasha, ayaa sidoo kale muhiim u ahaa xilligii hore ee xukunkiisa, inkastoo xiriirkaas uu ku dhammaaday dhimashada Ibraahim 1536.
Geerida iyo Dhaxalka
Sulaymaan wuxuu dhintay 6-dii Sebtembar 1566 intii lagu jiray go’doomintii Szigetvár ee Hungary. Geeridiisa waxaa si qarsoodi ah loo qariyay illaa markii lagu guulaystay dagaalka, taasoo muujisay sida uu u xoojiyay anshaxa iyo go’aanka ciidankiisa.
Dhaxalka Sulaymaan wuxuu sii jiraa isagoo astaan u ah da’da dahabka ee Boqortooyada Cusmaaniyiinta. Guulihiisii milatari, dib-u-habayntiisii sharci, iyo taageeradiisii dhaqanka waxay boqortooyada gaarsiiyeen heer aan la gaadhin.
Gunaanad
Suldaan Sulaymaan Al-Qaanuni ma ahayn oo keliya dagaal yahan, balse wuxuu ahaa dib-u-habeeye, taageere dhaqan, iyo halyey aragti dheer. Intii uu xukunka hayay, Boqortooyada Cusmaaniyiinta waxay noqotay astaan awood, cadaalad, iyo barwaaqo dhaqan. Guulihiisa waxay weli bar u yihiin taariikhda, isagoo ku dhiirrigelinaya hoggaamiyeyaasha in caddaaladda iyo aragtida fog la isku waafajin karo. Xukunkii Sulaymaan wuxuu yahay cutub muhiim ah oo ka mid ah taariikhda dunida, isagoo tusaale fiican u ah awoodda isbeddelka ee hoggaamiye xaq ah.